Wat is fijnstof? Hoe schadelijk is het voor jou?

Je hebt vast wel eens in het nieuws iets gehoord over fijnstof. Veel mensen weten echter alleen van fijnstof dat het ‘een soort’ luchtvervuiling is en dat het ongezond is. Maar wat is fijnstof precies? En wat zijn de oorzaken? Lees het hier. We vertellen je ook hoe je jezelf kunt beschermen tegen deze onzichtbare stofdeeltjes.

Wat is fijnstof nou eigenlijk?

De definitie van fijnstof. Die is niet eenduidig te omschrijven. Het RIVM (meer info) vergelijkt het met een “soort rommeldoos waarin zich materialen van zeer verschillende afmetingen en chemische samenstelling bevinden”.

Fijnstof is eigenlijk gewoon een hele verzameling aan zeer kleine deeltjes in de lucht. Je kunt het fysisch omschrijven. Dan spreken we over de grootte van de stofdeeltjes en de hoeveelheid deeltjes m³ in de lucht die we inademen. De maatvoeringen die in de regel worden gebruikt zijn PM10, PM2,5, PM1 en PM0,1. Deze deeltjes zijn niet zichtbaar met het blote oog.

PM komt uit het Engels en betekent particulate matter: een letterlijke vertaling van fijnstof. Om een indruk te krijgen hoe groot de verschillende deeltjes zijn, is het goed om te beseffen dat een menselijke haar de grootte heeft van PM70. De diameter van de grootste fijnstofdeeltjes in de lucht zijn dus al 7 keer kleiner dan die van een haar. Dit geeft een goed beeld van hoe klein fijnstof is.

Je kunt fijn stof ook chemisch definiëren. Dan gaan we juist kijken naar uit welke bestanddelen de deeltjes in de lucht bestaan. Bestanddelen van fijnstof zijn onder andere zware metalen (arseen, lood, nikkel), water, koolstof, zouten, zuren en een grote verscheidenheid aan organische stoffen, vaak het gevolg van onvolledig verlopen verbrandingsprocessen (denk aan uitlaatgassen van wegverkeer, vliegtuigen die landen en opstijgen etc).

Wat zijn de oorzaken van fijnstof?

Fijnstof kan zowel een natuurlijke oorsprong hebben als dat het veroorzaakt wordt door menselijk handelen. Natuurlijke processen die stof in de lucht veroorzaken zijn bosbranden, vulkaanuitbarstingen, het opspatten van zeewater en het opwaaien van bodembestanddelen (denk aan zand uit de Sahara).

80% wordt veroorzaakt door de mens

Fijnstof in de lucht komt vaak voor als directe oorzaak van menselijk handelen. Zo wordt ongeveer 80% van de concentratie fijnstof in de lucht veroorzaakt door de mens.

Met stip op één staan verkeer en vervoer als het gaat om de grootste uitstoter. Dat zijn uitlaatgassen van auto’s, vrachtverkeer, vliegtuigen en (grote) schepen. Niet ver daarachter komt de industrie. Niet alleen fabrieken, ook raffinaderijen en elektriciteitscentrales geven een behoorlijke bijdrage aan de fijnstof problematiek. Daarnaast speelt de landbouwsector een serieuze rol: de uitstoot van bijvoorbeeld ammoniak wordt voor maar liefst 90% door de landbouw veroorzaakt.

Een factor die de laatste tijd steeds meer aandacht krijgt zijn huishoudens zelf. In onze huizen hebben we een aantal serieuze fijnstof veroorzakers. Denk aan schoonmaakmiddelen, sprays voor lichaamsverzorging, koken, huisdieren en houtkachels.

Hoe schadelijk is het voor mijn gezondheid?

De WHO (World Health Organization) spreekt over 7 miljoen doden per jaar wereldwijd door de blootstelling aan fijnstof. Dit soort cijfers stellen je niet gerust. Maar het is belangrijk ze in perspectief te plaatsen. Hoe erg is het in Nederland? En waar komt het door? Een interessante vergelijking is dat in Nederland per jaar ongeveer 600 mensen omkomen in het verkeer. Aan een kortdurende piekblootstelling aan fijnstof sterven in Nederland jaarlijks 1800 mensen.

Over de effecten van fijnstof wordt steeds meer bekend. In feite komt het erop neer dat hoe kleiner de deeltjes zijn, des te schadelijker. Deeltjes van PM0.1 komen bijvoorbeeld direct in je bloedbaan terecht. Nederlanders leven gemiddeld een jaar korter door de blootstelling aan fijnstof. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat er een relatie is tussen de blootstelling aan fijn stof enerzijds en de volgende ziektes en aandoeningen anderzijds: hart- en vaatziektes, luchtwegaandoeningen (astma, COPD), kanker en alzheimer. Lees meer over luchtreinigers tegen astma.

Iedereen kan klachten krijgen

Sommige mensen lopen meer kans op fijnstof gezondheidsklachten dan anderen. Zeker kinderen, ouderen en mensen met luchtwegaandoeningen zijn extra kwetsbaar. Maar je kunt ook klachten krijgen als je buiten deze categorie valt. Denk daarbij aan mensen die veel worden blootgesteld aan uitlaatgassen. Zoals kantoormedewerkers langs een snelweg. Ook als je dichtbij Schiphol woont kun je last krijgen van fijnstof gezondheidsklachten. Zo stelden onderzoekers van het RIVM vast dat gezonde volwassenen in die regio kortdurende verminderingen in de long- en hartfunctie krijgen op momenten van veel ultrafijnstof in de lucht (bron).

Wat kun je zelf doen tegen fijnstof?

Hoe kleiner de deeltjes, hoe verder ze dus ons lichaam kunnen binnendringen en hoe schadelijker het is. Wat kun je hieraan doen? Het antwoord: meer aandacht geven aan de luchtkwaliteit in je werk- en leefomgeving.

De eerste stap is het meten van de hoeveelheid fijn stof in de lucht. Dat kan met een fijnstofmeter. Dit apparaatje geeft nauwkeurig het luchtkwaliteitsniveau van je binnenruimte aan. Vervolgens kun je actie ondernemen en de lucht schoon maken. Dat doe je het beste met een goede luchtreiniger. De luchtreinigers van Extreme Air Products helpen om de PM concentratie in je werk- of woonomgeving tot een minimum te beperken.